SSC HSC EXAM महाराष्ट्र राज्य माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळाने (MSBSHSE) यंदा दहावी आणि बारावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी परीक्षा शुल्कात पुन्हा वाढ केली आहे. ही वाढ सलग चौथ्या वर्षी करण्यात आली असून यामुळे विद्यार्थ्यांवर आणि पालकांवर आर्थिक ताण वाढण्याची शक्यता आहे. मंडळाच्या म्हणण्यानुसार, छपाई, कागद, प्रशासकीय कामकाज आणि आयोजन खर्च वाढल्याने ही वाढ आवश्यक ठरली आहे.
नवीन परीक्षा शुल्क किती आहे
या निर्णयानुसार, दहावीच्या विद्यार्थ्यांचे परीक्षा शुल्क ४७० रुपयांवरून ५२० रुपये करण्यात आले आहे. तर बारावीच्या विद्यार्थ्यांसाठीचे शुल्क ४९० रुपयांवरून ५४० रुपये इतके झाले आहे. म्हणजेच दोन्ही वर्गांसाठी साधारण ५० रुपयांची वाढ झाली आहे. ही वाढ अल्प वाटत असली तरी हजारो विद्यार्थ्यांसाठी एकत्रितपणे विचार केल्यास त्याचा आर्थिक परिणाम मोठा ठरतो.
पूरग्रस्त विद्यार्थ्यांसाठी दिलासा
राज्यातील काही जिल्ह्यांमध्ये अलीकडे आलेल्या पुरामुळे मोठे नुकसान झाले आहे. या पार्श्वभूमीवर शिक्षण मंडळाने पूरग्रस्त विद्यार्थ्यांसाठी परीक्षा शुल्क माफ करण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्यामुळे आपत्तीग्रस्त भागातील विद्यार्थ्यांना थोडासा दिलासा मिळणार आहे. हा निर्णय स्वागतार्ह असला तरी इतर आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल विद्यार्थ्यांसाठीही अशाच प्रकारची मदत गरजेची असल्याची भावना व्यक्त केली जात आहे.
बोर्ड परीक्षा देताना घ्यावयाची काळजी
परीक्षेपूर्व तयारी सर्वात महत्त्वाची
बोर्ड परीक्षा ही विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यातील एक निर्णायक पायरी असते. त्यामुळे तयारी करताना नियोजन आणि सातत्य आवश्यक असते. अभ्यासाचे वेळापत्रक तयार करून दररोज ठरावीक विषय आणि प्रकरणांचे पुनरावलोकन करावे. शेवटच्या क्षणी अभ्यास करण्याऐवजी दररोज थोडेसे पण नियमित अध्ययन करणे अधिक परिणामकारक ठरते. मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिकांचा सराव केल्यास प्रश्नांच्या प्रकारांची ओळख होते आणि वेळेचे व्यवस्थापन सुधारते.
वेळेचे योग्य नियोजन करा
परीक्षेचा काळ हा तणावाचा असतो, परंतु योग्य वेळेचे नियोजन केल्यास तो सहज हाताळता येतो. प्रत्येक विषयासाठी ठरावीक वेळ ठेवा आणि दर तास-दोन तासांनी थोडा ब्रेक घ्या. पुरेशी झोप आणि विश्रांती देखील तितकीच गरजेची आहे. अभ्यासाचे ताण टाळण्यासाठी मनोरंजन आणि हलका व्यायाम उपयुक्त ठरतो.
आहार आणि आरोग्याकडे लक्ष द्या
अभ्यासाच्या काळात अनेक विद्यार्थी जेवणाकडे दुर्लक्ष करतात, पण पौष्टिक आणि हलका आहार अत्यंत आवश्यक आहे. फळे, भाज्या आणि पाण्याचे सेवन वाढवा. झोपेची कमतरता व अनियमित आहार यामुळे थकवा आणि लक्ष विचलित होऊ शकते. त्यामुळे आरोग्य चांगले ठेवणे हीसुद्धा परीक्षेतील यशाची गुरुकिल्ली आहे.
अॅडमिट कार्ड आणि आवश्यक कागदपत्रे तपासा
परीक्षेच्या आधी तुमचे अॅडमिट कार्ड, ओळखपत्र, पेन, पेन्सिल, रबर, स्केल यांसारखी सर्व आवश्यक साहित्य तपासून ठेवा. अॅडमिट कार्डवरील केंद्राचे नाव, क्रमांक आणि वेळा नीट वाचा. परीक्षेच्या दिवशी केंद्रावर किमान अर्धा तास आधी पोहोचणे योग्य राहते.
परीक्षेदरम्यान शांत आणि एकाग्र रहा
पेपर हातात मिळाल्यानंतर आधी सर्व प्रश्न वाचा आणि सोपे प्रश्न आधी सोडवा. वेळेचे भान ठेवून उत्तरपत्रिकेतील प्रत्येक भाग पूर्ण करणे आवश्यक आहे. एखादा प्रश्न अवघड वाटल्यास त्यावर जास्त वेळ न घालवता पुढचा प्रश्न सोडवा. सर्व प्रश्नांची उत्तरे पूर्ण झाल्यावर उत्तरपत्रिका नीट तपासा.
कॉपी किंवा गैरप्रकार टाळा
परीक्षेत प्रामाणिकपणे उत्तर लिहिणे अत्यंत आवश्यक आहे. गैरप्रकार केल्यास केवळ निकालावरच नव्हे तर भविष्यातील शिक्षणावर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे स्वतःवर विश्वास ठेवा आणि आपल्या अभ्यासावर भरोसा ठेवा.
मानसिक ताण टाळा आणि सकारात्मक रहा
परीक्षेपूर्वी थोडा ताण येणे स्वाभाविक आहे, पण सतत भीतीत राहिल्यास अभ्यासावर परिणाम होतो. श्वासोच्छ्वासाचे व्यायाम, ध्यान किंवा हलकी गाणी ऐकणे मन शांत ठेवण्यासाठी उपयोगी ठरते. पालक आणि शिक्षकांचा आधार घ्या आणि स्वतःवर विश्वास ठेवा.
परीक्षेनंतर घाबरू नका
एक पेपर अपेक्षेप्रमाणे झाला नाही तरी निराश होऊ नका. पुढील पेपरसाठी लक्ष केंद्रीत ठेवा. एकाच पेपरवर संपूर्ण निकाल अवलंबून नसतो, त्यामुळे प्रत्येक दिवशी नव्या उर्जेने तयारी करा.
शुल्कवाढीमागचे कारण
मंडळाचे अधिकारी सांगतात की, गेल्या काही वर्षांत प्रश्नपत्रिका छपाई, उत्तरपत्रिका तपासणी, वाहतूक आणि इतर प्रशासकीय कामकाजाचा खर्च मोठ्या प्रमाणावर वाढला आहे. या खर्चाला पुरेसा निधी उपलब्ध नसल्याने शुल्क वाढविण्याचा निर्णय घेतला गेला. मात्र अनेक शिक्षणतज्ज्ञ आणि पालक संघटनांनी या निर्णयावर नाराजी व्यक्त केली आहे. त्यांचे म्हणणे आहे की, शिक्षण मंडळाने इतर आर्थिक स्रोतांचा शोध घ्यावा आणि विद्यार्थ्यांवरचा भार कमी करावा.
विद्यार्थी आणि पालकांची प्रतिक्रिया
शुल्क वाढ झाल्याने विद्यार्थ्यांमध्ये आणि पालकांमध्ये नाराजी आहे. अनेक पालकांनी माध्यमांशी बोलताना सांगितले की, आधीच शैक्षणिक खर्च वाढला आहे. शाळेची फी, वह्या-पुस्तके, प्रवास खर्च, आणि आता परीक्षा शुल्क — या सगळ्यामुळे आर्थिक ओझे वाढत चालले आहे. विशेषतः ग्रामीण आणि निम्न उत्पन्न गटातील कुटुंबांना ही वाढ जास्त जाणवते.
शिक्षणाच्या हक्कावर परिणाम
शिक्षण सर्वांसाठी उपलब्ध असावे हा सरकारचा हेतू आहे, मात्र दरवर्षी होणारी शुल्कवाढ या उद्दिष्टाला बाधा पोहोचवते. गरीब आणि मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना परीक्षेची फी भरणे अवघड जाते आणि काही वेळा ते परीक्षा देण्यासही टाळाटाळ करतात. शिक्षण क्षेत्रातील तज्ज्ञांच्या मते, अशा निर्णयांनी शिक्षणाचा व्यापारीकरणाचा कल वाढतो.
सरकार आणि मंडळाकडून पुढील उपाय
शिक्षण मंडळाने खर्च कमी करण्यासाठी आणि पारदर्शकता राखण्यासाठी डिजिटल प्रक्रिया वाढविण्याचे प्रयत्न सुरू केले आहेत. तसेच पूरग्रस्त विद्यार्थ्यांसाठी सवलती जाहीर करून सामाजिक जबाबदारी दाखवली आहे. तथापि, इतर गरजू विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती योजना, अनुदान किंवा सवलत देण्याचा विचार होणे आवश्यक आहे. शासनाने या निर्णयाचा पुनर्विचार करून सर्वसमावेशक उपाययोजना राबवावी अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.
निष्कर्ष
दहावी आणि बारावी परीक्षा शुल्क वाढ हा निर्णय शिक्षण मंडळाच्या आर्थिक दृष्टीने समजण्यासारखा असला तरी सामाजिक दृष्टीने तो संवेदनशील आहे. विद्यार्थ्यांच्या हितासाठी शासनाने आणि मंडळाने संतुलित धोरण आखणे आवश्यक आहे. शिक्षण हा प्रत्येकाचा मूलभूत हक्क आहे, त्यामुळे कोणत्याही आर्थिक कारणास्तव विद्यार्थ्यांचे शिक्षण थांबू नये हीच खरी जबाबदारी आहे.
Disclaimer: या लेखातील माहिती सार्वजनिक स्रोतांवर आधारित आहे. लेखाचा उद्देश माहिती देणे हा असून कोणत्याही संस्थेचा अधिकृत दृष्टिकोन दर्शविण्याचा हेतू नाही. शुल्क आणि सवलतीबाबत अद्ययावत माहिती मिळवण्यासाठी महाराष्ट्र शिक्षण मंडळाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर तपासणी करावी.