SATHI Yojana देशातील वस्त्रोद्योग हा लाखो कुटुंबांच्या उपजीविकेशी जोडलेला मोठा क्षेत्र आहे. विशेषतः पावरलूमवर चालणारे लघु व मध्यम उद्योग (MSME युनिट्स) मोठ्या प्रमाणावर पारंपारिक साधने वापरतात. त्यामुळे ऊर्जा खर्च वाढतो आणि उत्पादनक्षमता कमी होते. हीच समस्या ओळखून केंद्रीय वस्त्रोद्योग मंत्रालय आणि ऊर्जा मंत्रालयाने संयुक्तरीत्या ‘साथी’ हा उपक्रम सुरू केला आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे पावरलूम क्षेत्राचे आधुनिकीकरण, ऊर्जा बचत आणि उत्पादन गुणवत्तेत वाढ करणे.
साथी उपक्रमाचा मुख्य उद्देश आणि गरज
भारतातील बहुतांश पावरलूम युनिट्स आजही जुन्या उपकरणांवर चालतात. उच्च ऊर्जा खर्च, मोठी देखभाल, कमी उत्पादन आणि कमी दर्जाचे साहित्य हे आव्हान कायम आहे. साथी योजनेमुळे उद्योगधारकांना कोणताही प्रारंभिक खर्च न करता आधुनिक उपकरणे वापरण्याची संधी मिळते. यामुळे उत्पादन क्षमता वाढते, विजेची बचत होते आणि उद्योग अधिक नफ्यात चालू शकतो. सरकारचा हेतू म्हणजे पारंपारिक पावरलूम यंत्रणांना हळूहळू आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडणे, ज्यामुळे देशाचा वस्त्रोद्योग जागतिक पातळीवर अधिक स्पर्धात्मक होईल.
आधुनिक उपकरणांची उपलब्धता – उद्योगधारकांसाठी मोठा दिलासा
योजनेअंतर्गत एनर्जी एफिशिएन्सी सर्व्हिसेस लिमिटेड (EESL) ही शासकीय कंपनी पावरलूम, मोटर, रेपियर किट यांसारखी आधुनिक मशीन खरेदी करते आणि उद्योगधारकांना कोणताही अनामत खर्च न घेताच उपलब्ध करून देते. उद्योगधारकांनी फक्त वापरानुसार हप्त्यांद्वारे परतफेड करायची असते. ही परतफेडही त्यांच्या ऊर्जा बचतीतूनच पूर्ण होते. त्यामुळे एकाच वेळी ऊर्जा बचत, कमी खर्च आणि अधिक उत्पादनक्षमतेचा लाभ मिळतो.
साथी योजनेची अंमलबजावणी कशी होते?
योजनेची अंमलबजावणी ही वस्त्रोद्योग आयुक्त कार्यालय आणि EESL यांच्या संयुक्त देखरेखीखाली केली जाते. देशातील प्रमुख पावरलूम केंद्रांमध्ये जसे इरोड, सूरत, इचलकरंजी, भिवंडी अशा ठिकाणी याबाबत जागरूकता मोहिमा, कार्यशाळा आणि उपकरण प्रदर्शनांचे आयोजन केले जाते. या कार्यक्रमांमधून उद्योगधारकांना उपकरणांची माहिती, त्यांचे फायदे, बचत कशी होईल, परतफेड कशी करायची याबाबत मार्गदर्शन दिले जाते.
योजनेमुळे होणारी बचत आणि आर्थिक लाभ
सर्वात मोठा फायदा म्हणजे वीजबिलात मोठी बचत. आधुनिक यंत्रणा कमी ऊर्जा वापरतात पण उत्पादन क्षमता जास्त असते. त्यामुळे उद्योगधारकांना वीजखर्चातून होणारी बचत थेट उपकरणांच्या परतफेडीसाठी उपयोग करता येते. सामूहिक खरेदीमुळे यंत्रांचा खर्चही कमी होतो, ज्याचा लाभ लघु उद्योजकांना मिळतो. कोणतेही अतिरिक्त व्याज किंवा शुल्क नसल्यामुळे पावरलूम धारकांची आर्थिक अडचण कमी होते.
भारतातील पावरलूम क्षेत्राचे महत्त्व
देशातील पावरलूम क्षेत्र हे वस्त्रोद्योगातील सर्वात मोठे अनौपचारिक क्षेत्र आहे. भारतात सुमारे २५ लाख पावरलूम्स कार्यरत आहेत आणि देशातील एकूण वस्त्र उत्पादनाच्या सुमारे ५७ टक्के उत्पादन या क्षेत्रातून होते. भारत सरकारने पावर टेक्स इंडिया उपक्रमांतर्गत आधीच दीड लाखांहून अधिक पावरलूम्सचे आधुनिकीकरण केले आहे. आधुनिक मशीन जोडल्यामुळे उत्पादन गुणवत्ता वाढते, दोष कमी होतात आणि उद्योग अधिक स्पर्धात्मक बनतो.
MSME साथी मोबाइल अॅप – मार्गदर्शनासाठी उपयुक्त साधन
लघु व सूक्ष्म उद्योगांसाठी सरकारने MSME Sathi हा मोबाइल अॅप उपलब्ध करून दिला आहे. यातून तक्रार नोंदणी, माहिती मिळवणे, चालू अर्जांची स्थिती, बँकिंग किंवा कर संबंधित अडचणी यांसंबंधित माहिती साध्या पद्धतीने मिळू शकते. गुगल प्ले स्टोअरवर Sathi MSME Samadhan Platform या नावाने हे अॅप मोफत उपलब्ध आहे. साथी योजनेत नोंदणी केलेल्या पावरलूम धारकांसाठी हा अॅप अत्यंत उपयुक्त ठरतो.
साथी योजना लघु उद्योगांसाठी का महत्त्वाची आहे?
देशातील लघु व मध्यम वस्त्रोद्योग मोठ्या प्रमाणावर रोजगार निर्माण करतात. परंतु भांडवलाची कमतरता, जुन्या मशीनरी आणि उच्च ऊर्जा खर्च यामुळे या उद्योगांवर ताण येतो. साथी योजना या समस्येवर प्रभावी उपाय देते. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग, कोणताही प्रारंभिक खर्च नसणे, ऊर्जा बचत आणि उत्पादन वाढ यामुळे पावरलूम धारकांना नवीन बाजारपेठांमध्ये टिकून राहण्याची संधी मिळते. दीर्घकालीन दृष्टीकोनातून ही योजना देशाच्या वस्त्रोद्योगाला बळ देणारी आहे.
Disclaimer
हा लेख माहितीपर आहे. धोरणे, सरकारी अटी आणि लाभ वेळोवेळी बदलू शकतात. कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी अधिकृत वेबसाइटवरची अद्ययावत माहिती तपासावी.
