Javaha Yojana जवाहर ग्राम समृद्धी योजना (JGSY) ही केंद्र आणि राज्य सरकारच्या संयुक्त आर्थिक सहभागातून राबवली जाणारी योजना आहे. ग्रामीण भागातील दारिद्र्य रेषेखाली जीवन जगणाऱ्या लोकांना कायमस्वरूपी रोजगार उपलब्ध करून देणे व त्यांचे जीवनमान सुधारण्याचा उद्देश ह्या योजनेचा आहे. या योजनेत मागणी आधारित सुविधा निर्माण करून शाश्वत संपत्ती निर्माण करण्यावर भर दिला जातो.
योजनेची सुरुवात आणि पार्श्वभूमी
जवाहर ग्राम समृद्धी योजना ही जवाहर रोजगार योजनेचे सुधारित व अधिक व्यापक रूप आहे. १ एप्रिल १९९९ रोजी ह्या योजनेची सुरूवात करण्यात आली. ग्रामीण भागातील गरीब आणि बेरोजगार व्यक्तींना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देणे, गावातील पायाभूत सुविधा तयार करणे आणि स्थानिक संसाधने टिकवणे ह्या योजना अंतर्गत उद्दिष्टे आहेत.
योजनेच्या अंमलबजावणीची रचना
या योजनेच्या अंमलबजावणीची जबाबदारी ग्राम पंचायत आणि जिल्हा ग्रामीण विकास एजन्सी (DRDA) वर आहे. ग्राम पंचायत वार्षिक कार्ययोजना तयार करते आणि ग्राम सभेची मंजुरी मिळाल्यानंतर योजना लागू केली जाते. एसजी/एसटी समाजासाठी निधीचा २२.५% आणि दिव्यांगांसाठी ३% निधी राखीव ठेवला जातो. याशिवाय ग्राम पंचायत एका वर्षात प्रशासकीय खर्च, आकस्मिकता आणि तांत्रिक कामांसाठी ७.५% निधी वापरू शकते.
योजनेचा उद्देश
प्राथमिक उद्देश: ग्रामीण स्तरावर टिकाऊ मालमत्तेसह मागणीवर आधारित पायाभूत सुविधा उभारणे, जेणेकरून ग्रामीण गरीबांना कायम रोजगार मिळेल.
द्वितीयक उद्देश: बेरोजगार ग्रामीण गरीबांसाठी पूरक रोजगार निर्मिती करणे.
योजनेत अनुसूचित जाती/जमाती व दिव्यांग लोकांना प्राधान्य दिले जाते. यामुळे सामाजिक समावेश सुनिश्चित होतो व गरीब घटकांना विकासाच्या प्रक्रियेत सहभागी केले जाते.
लाभार्थी आणि पात्रता
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी ग्राम पंचायत पातळीवर निवडलेले गरीब व बेरोजगार लोक पात्र असतात. देशभरातील ग्रामीण भागातील गरीब लाभार्थ्यांना ही योजना लाभ देते. यामध्ये दारिद्र्य रेषेखाली जीवन जगणारे, शारीरिक दिव्यांग आणि अनुसूचित जाती/जमातीच्या लोकांना प्राधान्य दिले जाते.
कसे कराल अर्ज?
जवाहर ग्राम समृद्धी योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन Application Form भरावे लागते.
- वेबसाइटवर खाते तयार करणे आवश्यक आहे.
- रजिस्ट्रेशन लिंकवर क्लिक करून सर्व माहिती भरावी लागते.
- अर्ज सबमिट केल्यावर यशस्वी संदेश मिळतो.
- नंतर अर्जदार त्याच्या अकाउंटवर लॉगिन करून आवश्यक फॉर्म भरतो व सबमिट करतो.
योजनेचे फायदे
- ग्रामीण भागातील पायाभूत सुविधा निर्माण होतात.
- बेरोजगार गरीबांसाठी कायम रोजगार व पूरक रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतात.
- स्थानिक संसाधनांचा टिकाव वाढतो व ग्रामसमाजाचे आर्थिक विकास साध्य होते.
- सामाजिक समावेश सुनिश्चित होतो आणि एसजी/एसटी तसेच दिव्यांग लाभार्थ्यांना प्राधान्य दिले जाते.
निष्कर्ष
जवाहर ग्राम समृद्धी योजना ग्रामीण भागातील गरीबांना आर्थिक आणि सामाजिक दृष्ट्या सबल बनवण्याचा एक प्रभावी मार्ग आहे. ह्या योजनेमुळे रोजगारनिर्मिती होते, पायाभूत सुविधा उभारल्या जातात आणि स्थानिक विकास गती प्राप्त होतो. ग्रामीण जीवनमान सुधारण्याच्या दृष्टीने ही योजना महत्त्वपूर्ण ठरते.
Disclaimer: ह्या लेखातील माहिती सरकारी अधिसूचना व अधिकृत स्रोतांवर आधारित असून, कोणत्याही बदलासाठी किंवा अपडेटसाठी संबंधित सरकारी पोर्टलची खात्री करावी.
