IPO Info शेअर बाजारात गुंतवणुकीची सुरुवात करणाऱ्या बहुतेक लोकांसाठी इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग म्हणजेच आयपीओ ही एक मोठी संधी म्हणून पाहिली जाते. कारण अनेकांना वाटतं की आयपीओमध्ये पैसे गुंतवल्यानंतर अल्पावधीत चांगला परतावा मिळू शकतो. पण प्रत्यक्षात ही धारणा नेहमी खरी ठरत नाही. शेअर बाजारात प्रत्येक आयपीओ तेजीत सूचीबद्ध होईलच, याची हमी नसते. अनेकदा ज्या कंपन्यांच्या नावाभोवती मोठा गाजावाजा केला जातो, त्यांचे शेअर्स लिस्टिंगच्या दिवशीच घसरण करतात. त्यामुळे आयपीओमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी काही महत्त्वाच्या बाबी नीट तपासणे गरजेचं आहे.
कंपनीची पार्श्वभूमी आणि तिचं कामकाज ओळखणं का महत्त्वाचं?
आयपीओ आणण्यापूर्वी कोणतीही कंपनी तिच्या व्यवसायाची सविस्तर माहिती देत असते. पण छोट्या गुंतवणूकदारांना ही माहिती नीटपणे पाहण्याची सवय नसते. काही कंपन्या नावाजलेल्या असल्यामुळे त्यांच्या आयपीओला प्रचंड मागणी असते. मात्र नाव मोठं असलं की आयपीओ यशस्वी ठरेलच, असं कधीच नसतं. पूर्वी रिलायन्स पॉवर आणि पेटीएम यांचे आयपीओ मोठ्या चर्चेत होते. पण दोन्ही कंपन्यांचे शेअर्स लिस्टिंगच्या दिवशीच घसरले आणि गुंतवणूकदारांना तोटा सहन करावा लागला. त्यामुळे कंपनीची व्यवसायिक कामगिरी, आतापर्यंतचा वाढीचा इतिहास आणि बाजारातील तिच्या क्षेत्रातील स्पर्धकांची स्थिती जाणून घेणं अत्यंत महत्त्वाचं ठरतं.
कंपनी IPO मधून पैसे उभारतेय कशासाठी — हे जाणून घेणं आवश्यक
अनेक गुंतवणूकदार हे न पाहताच आयपीओमध्ये पैसे गुंतवतात की कंपनी हे भांडवल नेमकं कुठे वापरणार आहे. काही कंपन्या व्यवसाय विस्तार किंवा तंत्रज्ञान सुधारणा करण्यासाठी भांडवल उभारत असतात. अशा परिस्थितीत गुंतवणूक सकारात्मक समजली जाते. पण काही कंपन्या कर्जफेड करण्यासाठी आयपीओ आणतात. अशा कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करताना सावध पावलं टाकायला हवीत. कारण कर्जफेड आणि व्याजाचा भार कमी होतो, तरीही त्यानंतर कंपनीकडे वाढीसाठी किती क्षमता आहे हे पाहणं जास्त आवश्यक ठरतं. कंपनीच्या हेतूंबद्दल स्पष्टता नसेल, तर त्या आयपीओपासून दूर राहणं अधिक योग्य ठरतं.
कंपनी भांडवल कुठे आणि कशासाठी वापरणार आहे याचा सखोल विचार करा
जेव्हा कोणतीही कंपनी सार्वजनिक गुंतवणूकदारांकडून पैसे उभारते, तेव्हा तिच्या प्रॉस्पेक्टसमध्ये भांडवलाचा वापर कसा करणार आहेत याची माहिती स्पष्ट दिलेली असते. गुंतवणूकदारांनी ही माहिती जरूर वाचली पाहिजे. एखाद्या कंपनीवर मोठं कर्ज असेल आणि ती केवळ कर्जफेडीसाठी आयपीओ आणत असेल, तर अशा कंपनीत दीर्घकालीन वाढीची क्षमता कमी असू शकते. पण एखादी कंपनी नवीन प्रकल्पांसाठी, व्यवसाय विस्तारासाठी किंवा इतर कंपनीचे अधिग्रहण करण्यासाठी भांडवल उभारत असेल, तर त्यात गुंतवणुकीची संधी अधिक सकारात्मक असू शकते. त्यामुळे आयपीओमधील भांडवलाचा उद्देश समजून घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
आयपीओचे मूल्यांकन योग्य आहे का — हे तपासणं अनिवार्य
आयपीओतील सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणजे त्याचं मूल्यांकन. शेअरची किंमत योग्य आहे का, कंपनीचे भाव तिच्या कमाईशी आणि नेटवर्थशी सुसंगत आहेत का, हे ओळखणं गुंतवणूकदारांसाठी आव्हानात्मक असतं. पण ‘प्राइस-टू-अर्निंग रेशो’ आणि ‘प्राइस-टू-बुक रेशो’ या आधारांवर कंपनीच्या मूल्यांकनाची विश्वासार्हता तपासता येते. लिस्टिंगच्या दिवशी नफा कमावण्याचा उद्देश असेल तर मूल्यांकन फारसा महत्त्वाचा ठरत नाही. पण दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी आयपीओचा भाव व्यवहार्य आहे का, कंपनीची वाढीची क्षमता किती आहे, आणि तिच्या सेक्टरमधील इतर कंपन्यांच्या तुलनेत ती कशी दिसते — याचा सखोल अभ्यास आवश्यक आहे.
कंपनीवर कोणते कायदेशीर किंवा टॅक्ससंबंधी भार आहेत का — हे आधी जाणून घ्या
अनेक कंपन्यांवर प्रलंबित कायदेशीर प्रकरणं किंवा टॅक्ससंबंधी दावे असतात. जर आयपीओ आणणाऱ्या कंपनीवर मोठ्या प्रमाणात जीएसटी अथवा इनकम टॅक्स प्रकरणं चालू असतील, तर भविष्यात कंपनीला मोठे दंड किंवा आर्थिक जबाबदाऱ्या पेलाव्या लागू शकतात. याचा थेट परिणाम कंपनीच्या नफ्यावर आणि शेअरच्या किंमतीवर होऊ शकतो. गुंतवणूकदारांनी कंपनीच्या प्रॉस्पेक्टसमध्ये दिलेल्या ‘लिटिगेशन’ विभागातील माहिती जरूर वाचली पाहिजे.
डिस्क्लेमर
ही माहिती केवळ शैक्षणिक आणि माहितीच्या उद्देशाने दिली आहे. शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना जोखीम असते. कुठलाही आर्थिक निर्णय घेण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
