Home Schemes मोठ्या शहरांमध्ये घर घेणं हे अनेकांचं स्वप्न असतं, पण आजच्या वास्तवात हे स्वप्न आर्थिक संकटाचं कारण ठरत असल्याचं अर्थतज्ज्ञांचं मत आहे. मुंबई, पुणे आणि बंगळुरुसारख्या शहरांमध्ये घरांच्या वाढत्या किमतींमुळे मध्यमवर्गीयांना घर घेणं जवळपास अशक्य झालं आहे. अनेकांना वाटतं की घर म्हणजे संपत्ती, पण आता तेच ओझं बनत चाललं आहे.
घर घेणं आता संपत्ती नव्हे, ओझं बनलंय
अर्थतज्ज्ञ सुजय यू यांनी अलीकडेच केलेल्या पोस्टमध्ये स्पष्ट केलं की, आजच्या काळात घर खरेदी करणे म्हणजे श्रीमंत होण्याचा मार्ग राहिलेला नाही. उलट हे पाऊल तुम्हाला दीर्घकाळासाठी कर्जाच्या आणि ताणतणावाच्या जाळ्यात अडकवू शकतं. त्यांच्या मते, आजच्या शहरी जीवनशैलीत घर भाड्याने घेणं हे अधिक शहाणपणाचं पाऊल ठरू शकतं.
कमाईपेक्षा घरं खूपच महाग झाली आहेत
मुंबईत 2 BHK फ्लॅटची किंमत 2 ते 2.2 कोटी रुपयांच्या दरम्यान आहे, तर बंगळुरुमध्ये ती 1.2 ते 1.4 कोटी रुपयांच्या आसपास आहे. पण या शहरांमध्ये कुटुंबाची वार्षिक कमाई सरासरी फक्त 20 ते 30 लाखांपर्यंतच असते. म्हणजेच, घरांची किंमत ही उत्पन्नाच्या 8 ते 12 पट आहे, जे जागतिक स्तरावर शिफारस केलेल्या प्रमाणापेक्षा खूप जास्त आहे. सामान्यतः घराची किंमत ही उत्पन्नाच्या 3 ते 5 पट असणं योग्य मानलं जातं.
EMI म्हणजे एक आर्थिक सापळा
घर खरेदी करताना घेतलेल्या कर्जाची EMI अनेकांना दीर्घकाळासाठी बंधनात ठेवते. उदाहरणार्थ, मुंबईत 2 कोटींच्या घरासाठी दर महिन्याला सुमारे 1.4 लाख रुपये EMI भरावी लागते. हे उत्पन्नाच्या जवळपास 50 ते 70 टक्क्यांपर्यंत जातं. तज्ज्ञ सांगतात की, आर्थिक स्थैर्यासाठी घरभाडं किंवा EMI ही एकूण कमाईच्या 30% पेक्षा अधिक नसावी. पण भारतात ही मर्यादा बऱ्याच वेळा ओलांडली जाते, ज्यामुळे कुटुंबाच्या इतर गरजा भागवणं अवघड होतं.
भाड्याने घर घेण्याचे फायदे – आजच्या काळातील हुशार निर्णय
घर हे प्रत्येकाचं स्वप्न असतं. आपलं स्वतःचं घर असावं, ही भावना प्रत्येकाच्या मनात असते. पण आजच्या काळात वाढत्या घरांच्या किमती, व्याजदर आणि आर्थिक ताण पाहता भाड्याने घर घेणं हीसुद्धा एक समजूतदार निवड ठरू शकते. अनेक तरुण आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबं आता “घर विकत घेणं” यापेक्षा “भाड्याने घेणं” हा पर्याय निवडत आहेत, कारण यात अनेक व्यावहारिक फायदे आहेत.
मोठं कर्ज आणि EMI चा ताण टाळता येतो
घर विकत घेतलं की पहिला अडथळा म्हणजे गृहकर्ज. आजकालच्या शहरांमध्ये 1 ते 2 कोटी रुपयांच्या घरांसाठी 20 ते 25 वर्षांचं कर्ज घ्यावं लागतं. त्यामुळे दर महिन्याला प्रचंड EMI भरावी लागते. उलट भाड्याने घर घेतल्यास हा ताण पूर्णपणे टळतो. EMI च्या रकमेपेक्षा कमी खर्चात चांगल्या ठिकाणी राहता येतं आणि त्या पैशाची बचत किंवा गुंतवणूक करता येते.
स्वातंत्र्य आणि स्थलांतराची सोय
भाड्याने घर घेण्याचा एक मोठा फायदा म्हणजे स्वातंत्र्य. नोकरी बदलल्यास, व्यवसायाच्या गरजेनुसार किंवा कुटुंबाच्या परिस्थितीनुसार आपण सहज दुसऱ्या ठिकाणी स्थलांतर करू शकतो. स्वतःचं घर असल्यास ते विकून दुसऱ्या ठिकाणी जाणं हे वेळखाऊ आणि खर्चिक असतं. भाड्याचं घर मात्र या बाबतीत खूप सोयीचं असतं.
देखभालीचा खर्च मालकाचा असतो
स्वतःचं घर घेतल्यावर त्याची देखभाल, दुरुस्ती, टॅक्स आणि सोसायटी चार्जेस हे सर्व खर्च स्वतःला करावे लागतात. पण भाड्याच्या घरात हे बहुतांश खर्च घरमालक उचलतो. भाडेकरूला फक्त ठरलेलं भाडं आणि काही लहानसहान खर्च करावे लागतात. त्यामुळे आर्थिक जबाबदारी कमी होते.
गुंतवणुकीसाठी पैसे वाचतात
EMI भरताना दर महिन्याला मोठा हिस्सा बँकेकडे जातो, पण भाडं भरताना तो खर्च तुलनेने कमी असतो. हा फरक वाचवून तो पैसा म्युच्युअल फंड, SIP किंवा शेअर मार्केटमध्ये गुंतवला तर दीर्घकाळात चांगला परतावा मिळू शकतो. उदाहरणार्थ, जर दर महिन्याला 40 हजार EMI ऐवजी 20 हजार भाडं भरलं, तर वाचलेले 20 हजार गुंतवणुकीसाठी वापरता येतात.
जीवनशैलीत लवचिकता मिळते
भाड्याच्या घरात राहिल्यास जीवनशैली अधिक लवचिक राहते. तुम्ही कामाच्या ठिकाणाजवळ, चांगल्या शाळा-कॉलेजेस असलेल्या भागात किंवा शहराच्या मध्यवर्ती ठिकाणी सहज राहू शकता. स्वतःचं घर असल्यास स्थान निश्चित होतं आणि बदल करणे अवघड ठरतं. भाड्याचं घर ही सोय कायम ठेवतं.
अतिरिक्त कर आणि प्रॉपर्टी चार्जपासून मुक्तता
स्वतःचं घर घेतल्यास मालमत्ता कर, मेंटेनन्स चार्ज, विमा आणि सोसायटी फी अशा अनेक अतिरिक्त जबाबदाऱ्या येतात. या सर्व गोष्टी भाड्याच्या घरात राहताना घरमालकाच्या जबाबदारीत येतात. त्यामुळे भाडेकरूचा आर्थिक आणि प्रशासकीय भार खूपच कमी होतो.
महागाईचा परिणाम तुलनेने कमी
प्रॉपर्टीच्या किमती आणि व्याजदर वाढले तरी भाड्याचं प्रमाण तुलनेने कमी वाढतं. काही वर्षांनी थोडं भाडं वाढलं तरी ते EMI च्या वाढीपेक्षा नगण्य असतं. त्यामुळे महागाईच्या काळातही भाड्याचं घर आर्थिकदृष्ट्या अधिक फायदेशीर ठरतं.
घर विक्रीच्या त्रासापासून बचाव
स्वतःचं घर विकायचं झालं तर योग्य खरेदीदार शोधणं, कागदपत्रं तयार करणं आणि व्यवहार पूर्ण करणं या गोष्टी वेळखाऊ आणि त्रासदायक असतात. भाड्याच्या घरात मात्र असा प्रश्नच उद्भवत नाही. नवी जागा मिळाल्यावर तुम्ही सहजपणे स्थलांतर करू शकता.
शेवटी काय योग्य – विकत घेणं की भाड्याने राहणं?
हा निर्णय प्रत्येकाच्या आर्थिक परिस्थिती, जीवनशैली आणि प्राधान्यांवर अवलंबून असतो. जर तुमचं स्थिर उत्पन्न, दीर्घकाळ एका ठिकाणी राहण्याचा विचार आणि पुरेसं आर्थिक बॅकअप असेल, तर घर खरेदी करणं योग्य ठरू शकतं. पण जर तुम्हाला स्वातंत्र्य, लवचिकता आणि आर्थिक बचत हवी असेल, तर भाड्याने घर घेणं हेच अधिक फायदेशीर आहे.
प्रॉपर्टीमधून मिळणारा परतावा अत्यल्प
गेल्या दशकात प्रॉपर्टीच्या किमतींमध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ झालेली नाही. 2013 ते 2023 या कालावधीत मुंबईतील घरांच्या किमतींमध्ये सरासरी फक्त 1% घट दिसून आली आहे. देशभरात घरांच्या किमतींमध्ये दरवर्षी केवळ 3% वाढ दिसते. याउलट भाड्याने मिळणारा परतावा फक्त 2% च्या आसपास आहे. त्यामुळे ही गुंतवणूक फार लाभदायक ठरत नाही, कारण शेअर मार्केट किंवा म्युच्युअल फंड्सच्या तुलनेत परतावा अत्यल्प आहे.
गुंतवणुकीपेक्षा स्वातंत्र्य गमावलं जातं
सुजय यू यांच्या मते, घर घेऊन श्रीमंत होण्याचं स्वप्न अनेकांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याचा बळी घेतं. मोठं कर्ज घेतल्यामुळे इतर गुंतवणुकीसाठी पैसा उरत नाही. त्यांनी बंगळुरुच्या व्हाइटफील्ड भागातील काही तरुणांचं उदाहरण दिलं आहे — हे तरुण घर न घेता EMI वाचवतात आणि ती रक्कम SIP किंवा म्युच्युअल फंडमध्ये गुंतवतात. दोन दशकांनंतर त्यांच्याकडे जास्त आर्थिक स्थैर्य आणि लवचिकता दिसते.
शेवटी कोणता पर्याय योग्य?
घर खरेदी करायचं की भाड्याने राहायचं हा निर्णय प्रत्येकासाठी वेगळा असतो. काहींसाठी घर खरेदी करणं मानसिक समाधान देतं, तर काहींसाठी भाड्याने राहणं आर्थिकदृष्ट्या अधिक फायदेशीर ठरतं. पण निर्णय घेण्यापूर्वी आपल्या उत्पन्न, जबाबदाऱ्या आणि भविष्यातील गरजा यांचा सखोल विचार करणं आवश्यक आहे. “घर म्हणजे संपत्ती” हा समज आजच्या काळात बदलण्याची गरज आहे. योग्य नियोजन, संतुलित गुंतवणूक आणि आर्थिक शिस्त हेच खऱ्या अर्थाने सुरक्षित भविष्याचं आधारस्तंभ आहेत.
डिस्क्लेमर:
वरील लेखातील माहिती ही अर्थतज्ज्ञांच्या मतांवर आणि उपलब्ध आकडेवारीवर आधारित आहे. याला आर्थिक सल्ला किंवा गुंतवणुकीचं मार्गदर्शन समजू नये. कोणताही मोठा आर्थिक निर्णय घेण्यापूर्वी आपल्या आर्थिक सल्लागारांचा सल्ला घ्यावा.